Keçiboynuzu balı (harnup balı), arıların keçiboynuzu ağaçlarının çiçeklerinden topladığı nektarlardan elde ettikleri bir monofloral bal türüdür.

---

Keçiboynuzu balı (harnup balı), arıların keçiboynuzu ağaçlarının çiçeklerinden topladığı nektarlardan elde ettikleri bir monofloral bal türüdür. Keçiboynuzu balı (harnup balı), keçiboynuzu ağacı çiçeklerinden belli bir dönemde toplanarak elde edilmektedir. Bu nedenle keçiboynuzu balı hasadı, keçiboynuzu ağaçlarının çiçeklenme sonrası dönemlerinde yapılmaktadır. Keçiboynuzu ağaçlarının olduğu bölgelerden arıların elde ettiği keçiboynuzu balı, kendine özgü yoğun bir kokuya ve keskin bir tada sahiptir. Keçiboynuzu balının tadını etkileyen etmenler; iklim koşulları, toprak türü gibi etmenlerdir.

Keçiboynuzu ağaçları, Türkiye’de Akdeniz ikliminin olduğu bölgelerinde yetişmektedir. Antalya, Alanya, Muğla, Mersin gibi bölgelerde keçiboynuzu sıkça görülmektedir. Eylül ve ekim aylarında çiçeklenen keçiboynuzu ağaçları, bal arılarını kendine çeker. Bu keçiboynuzu ağaçlarının çiçeklerinden toplanan nektarlar, arılar tarafından keçiboynuzu balına dönüştürülür. Keçiboynuzu ağaçları çiçeklerinden elde edilen keçiboynuzu balı, monofloral bal çeşitleri arasında yer almaktadır.

 

Keçiboynuzu Ağacı Nedir?

Keçiboynuzu ağacı, Fabaceae (baklagiller) familyasından Ceratonia Siliqua L. türüne aittir. Yenilebilen meyvelere sahip olan keçiboynuzu, ağaç ya da çalı formunda görülmektedir. İlk olarak Mısır’da kullanılmaya başlandığı düşünülmektedir. Dünyada Akdeniz ülkelerinde ve Kuzey Afrika’da yetişmektedir. Keçiboynuzu ağaçları 15 metreye kadar yükselebilmektedir. Kış mevsiminde yapraklarını dökmeyen bir ağaç türüdür.

Keçiboynuzu ağacı yaprakları 3-5 çift yaprakçıklıdır. Yeşil renkte küçük olan çiçeklere sahiptir. Meyveleri ise koyu renkte görülmektedir. Bu meyveler ağaç üzerinde sarkık bir şekilde büyümektedir. Sert bir yapıya sahip olan meyveler, içinde tohumları barındırır. Meyve içindeki tohumlar, ortalama 15 adettir. Keçiboynuzu ağacının meyveleri (legümen) 15-20 cm uzunluğa kadar büyüyebilmektedir. Meyveler ilk zamanlarında yeşil renktedir. Büyüdükçe koyu kahverengi renge bürünürler. Keçiboynuzu ağacının meyvelerinin orta tabakası taze haldeyken yumuşak bir yapıya ve tatlı bir tada sahiptir. Çiçekler ise 6-12 cm arası uzunluktadır. Keçiboynuzu ağaçları 5-10 yaşları arasında meyve vermeye başlamaktadır.

Keçiboynuzu ağacı, Türkiye’de farklı isimlerle bilinmektedir. Bu isimlerden bazıları; harnup, yaban balı, boynuz gibi isimlerdir. Keçiboynuzu ağaçları 100 yıla kadar yaşayabilen ağaçlardır. Ağaç taçları yarı küreseldir ve geniş bir yapıya sahiptir. Kalın gövdeleri ile dikkat çekerler. Bahçelerde süs olarak da kullanılabilmektedir. Keçiboynuzu ağacı üretiminde başlıca yer alan ülkeler; İtalya, İspanya, Portekiz, Türkiye ve Yunanistan’dır.

 

Keçiboynuzu Ağacı Hangi İklimi Sever?

Keçiboynuzu ağaçları, Akdeniz ikliminin görüldüğü bölgelerde yetişen bir ağaç türüdür. Bunun dışında Akdeniz iklimine benzer iklim şartlarında da yetişebilmektedir. Kıbrıs, Meksika, Şili, Avustralya gibi bölgelerde de keçiboynuzu ağaçları görülmektedir. Bununla birlikte başta Batı Akdeniz olmak u?zere Gu?ney Afrika ve California’da plantasyon benzeri bahçeler tahsis edilerek ku?ltu?re alınmaya başladığı da bilinmektedir (*).

Keçiboynuzu ağaçları yetiştikleri bölgelerde ortalama 24°C hava sıcaklığı istemektedir. İyi bir gelişim için 30°C-45°C uygun olmaktadır. Yetiştikleri bölgelerde sıcaklığın 20°C altına düşmemesi gerekmektedir. Keçiboynuzu ağacı, sıcak ve fazla ışık alan yerleri sevmektedir.

Kuzey yarım kürede keçiboynuzu ağaçlarının meyvelerinin olgunlaşmaya başlaması, sıcakların 26°C -30°C’ye çıktığı mevsimde başlamaktadır. Güney yarım kürede ise sıcakların 29°C -30°C olduğu ocak ve şubat aylarında meyveler olgunlaşmaya başlamaktadır. Don durumuna karşı hassas olan keçiboynuzu ağacı, bu durumla karşılaştığında meyve veriminde de zayıf olmaktadır. Kuraklığa karşı dayanıklı olan keçiboynuzu ağacı, toprak altında 20-25 metreye inen köklere sahiptir. Derin kökleri sayesinde keçiboynuzu ağaçları, kuraklığa uzun süre dayanabilmektedir.

Keçiboynuzu ağacının yıllık ortalama yağış isteği 500-600 mm’dir. Toprak olarak mineral açısından fazla olan toprakları sevmez. Asit seviyesi düşük olan topraklar, keçiboynuzu ağacının yetişmesi için idealdir. Nemli topraklardan çok kumlu ve tuzlu toprakları tercih eder.

 

Keçiboynuzu Balı Nasıl Oluşur?

Keçiboynuzu balı, keçiboynuzu ağaçlarının olduğu bölgelerde, arıların keçiboynuzu ağaçlarından nektar toplaması ile oluşmaktadır. Keçiboynuzu balı, kendine has yoğun kokusu ve tatlı yapısıyla ayrışan monofloral bal türleri arasında yer almaktadır.

Keçiboynuzu ağaçları, Türkiye’deki belirli bölgelerde ve ağaçların meyve vermesi için gerekli olan iklim koşullarında yetişmektedir. Bu nedenle keçiboynuzu balı da bu ağaçların olduğu belirli bölgelerden elde edilmektedir. Keçiboynuzu ağaçlarının çiçeklendiği dönemlerde arılar, bu ağaçlardan nektar toplayarak arı kovanlarında keçiboynuzu balı elde ederler. Elde edilen bu keçiboynuzu balı, monofloral bal türleri arasında yer almaktadır.

 

Keçiboynuzu Balı Faydaları

Monofloral bal çeşitleri arasında yer alan keçiboynuzu balı faydaları hakkında birçok bilimsel ve klinik çalışma sonucunda elde edilen bulgular olsa da, Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği kapsamında keçiboynuzu balı faydalarından bahsetmek mümkün değildir.

 

Arılar, Keçiboynuzu Balını Nasıl Elde Ederler?

Keçiboynuzu ağaçlarının cezbedici kokusuyla kendinden geçen arılar, duydukları kokunun peşine düşer ve bitkinin etrafında dolaşırlar. Bitkinin çiçeğine konarlar ve üzerine kondukları bitkinin çiçeğinden aldıkları nektarı, kovana taşırlar. Toplayıcı arılar, getirdikleri nektarı işçi arılara verirler. Kovandaki işçi arılar, midelerindeki enzim içeren salgılarla karışan nektar bala dönüşür. Dönüşüm sağlanınca keçiboynuzu balı, işçi arılar tarafından kovandaki bal peteklerine aktarılır.

İşte kokusu ve tadıyla enfes olan keçiboynuzu balı oluşum süreci bu şekildedir.